Blog Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol Cymru

Wrth edrych yn ôl, rydym bellach yn gwerthfawrogi graddfa ac arwyddocâd yr hyn sydd ynghlwm wrth greu adeilad newydd mawr. Pe baem wedi gwybod ar y dechrau yr hyn a wyddom yn awr, mae’n bosibl na fyddem wedi ystyried ymgymryd â her o’r fath. Yn ffodus i ni, ni wnaethom, ac nid yn unig rydym wedi tyfu yn y broses, ond ar yr ochr arall rydym ar fin agor ein Canolfan Lles prydferth, newydd sbon.

Mae ein Canolfan yn cael ei hadeiladu ar yr hyn a oedd yn dir gwastraff rhwng ffyrdd preswyl ar Ystâd Gellideg ar gyrion Merthyr Tudful. Disgrifiodd erthygl papur newydd yn ôl yn 2009 pam y sefydlwyd y Sefydliad, gan esbonio bod blynyddoedd o ddiweithdra wedi tanseilio dyheadau pobl sy’n byw ar yr ystâd arunig hon. Bwriad y Ganolfan Llesiant newydd yw atal teimladau o anobaith, dod yn esiampl o ddyhead – a bod yn anrheg hardd a phwrpasol i’r gymuned i’w hysbrydoli a’u hannog i ganfod, ac adeiladu ar y cryfderau a’r sgiliau nad ydynt wedi eu darganfod efallai.

Ni sylweddolom yr hyn oedd ar fin dod, tan i’n Hymddiriedolwyr ymweld â Chanolfan y Dechnoleg Amgen ym Machynlleth yn ôl yn 2015. Fe ddysgon nhw am Passivhaus, sy’n dechneg o’r Almaen a oedd yn bwriadu gwneud adeilad mor effeithlon ag y bo modd o ran ynni, a oedd yn apelio’n fawr o ystyried ein biliau gwresogi sylweddol ar y pryd. Fe syrthiodd yr ymddiriedolwyr hefyd mewn cariad â’r Sheppard Theatre , ystafell gylchol, wedi’i leinio â phren. Dechreuodd ein hymgais i gael cynllun Tŷ Goddefol gydag ystafell gron.

Ar ôl peidio â chomisiynu prosiect cyfalaf mor fawr, roeddem yn disgwyl dweud wrth y penseiri a’r adeiladwyr beth oeddem ei eisiau ac yna aros i symud i mewn. Mewn gwirionedd, rydw i yma i ddweud wrthych nad yw’n gweithio felly, rydym wedi byw trwy bob bric yn cael ei osod, tra’n cadw gwaith yr elusen i fynd yn y cefndir. Nid yw’n bosibl bod yn annibynnol ar brosiect sy’n golygu cymaint i’r bobl sy’n ei gomisiynu. Dros y blynyddoedd bu’n rhaid i ni gael y wybodaeth ddiweddaraf am gaffael, dylunio pensaernïol, cynllunio, iechyd a diogelwch, effaith amgylcheddol, diogelwch trwy ddylunio, tirlunio allanol, gofynion rheoli adeiladu, passivhaus, darnau gosod a gosodiadau, gofynion TG a llawer mwy.

Ar ôl i’r Ganolfan gael ei dylunio, cafodd ei chostio, a bu’n rhaid i ni godi arian i dalu’r swm hwn. Mi gymerodd ddwy flynedd i gasglu’r £3.2 miliwn oedd ei angen. Bu’n rhaid i ni ddarparu adroddiadau i’n gwahanol gyllidwyr a dilyn eu canllawiau ar gyfer gwario eu grantiau, sicrhau bod y gymuned yn dal i gael ei gefnogi ac wedi derbyn y llwyth gwaith enfawr sydd ei angen i sicrhau bod hyn yn datblygu. Yn anad dim, rydym wedi gorfod monitro’r gwariant ar yr adeilad er mwyn sicrhau ei fod yn cwrdd â’r grantiau sydd ar gael i ni. Nid ydym wedi gallu dod o hyd i ariannwr i dalu am ein hamser i wneud hyn.

Mae’r gwaith adeiladu ar y gyllideb ond mae’n rhaid i ni leihau maint rhai o’n disgwyliadau. Rydym wedi talu’r hyn a oedd yn ymddangos i ni fel symiau enfawr ar gyfer cyngor arbenigol, a oedd yn aml yn gwrthdaro ac a oedd yn ceisio tynnu’r prosiect i bob math o wahanol gyfeiriadau. Yn y diwedd, roedd yn rhaid i ni wneud y penderfyniadau p’un ai i ddilyn y cyngor ai peidio, oherwydd yn y pen draw mae’n fater o farn pa ffordd y mae penderfyniad yn disgyn.

Mae’r adeilad wedi cymryd mwy o amser nag a ragwelwyd gan unrhyw un. Rydym wedi cael ein stagio gan ddarganfod dŵr annisgwyl yn llifo o dan yr adeilad, ond mae hwn bellach yn cael ei ddatrys o’r diwedd.

Rydym wedi dysgu sut i reoli’r nifer cynyddol o wahanol gontractwyr sy’n ymwneud â phrosiect o’r maint hwn. Rydym wedi dysgu pa mor bwysig yw cydberthnasau – maent yn para am flynyddoedd dros rywbeth fel hyn ac unai yn gwneud neu’n torri’r prosiect. Rydym hefyd wedi dysgu bod eglurder ein gweledigaeth yn ffactor allweddol, er enghraifft, canfuom nad yw penseiri wir yn hoffi ystafelloedd crwn ac os nad oeddem wedi bod yn gwbl benderfynol o gael un byddem wedi ei golli. Rydym wedi g

lynu wrth ein gweledigaeth ar gyfer gofod y gellir ei rannu a’i ddefnyddio gan y gymuned mewn amrywiaeth o ffyrdd wrth i’w gweledigaeth dyfu a newid.

Rydym bellach mor falch o bopeth, y drysau bach lliwgar ar y toiledau yn yr ystafell feithrin, y bleindiau sy’n ymestyn i gadw’r feithrinfa ar dymheredd braf, yr ystafelloedd cyfarfod amlbwrpas braf, y balconi mezzanine ac wrth gwrs ein ystafell crwn hardd, wedi’i leinio â phren.

Rydym bellach yn gwybod cymaint am adeiladau cyfalaf, rydym yn

ystyried cynnig seminarau i elusennau a sefydliadau eraill i ddysgu o’n harbenigedd – cysylltwc

h â ni os oes gennych ddiddordeb.

Mae wedi cymryd misoedd i gyrraedd y pwynt hwn, ond o’r diwedd, rydym yn barod i orffen y gwaith adeiladu y mis hwn ac agor ein drysau fel y gall y gwaith go iawn ddechrau – y gwaith y mae cymuned Gellideg am ei ddechrau, yn eu canolfan newydd hyfryd.

Helen Buhaenko